Co to jest INSULINOOPORNOŚĆ? Jak ją zdiagnozować? Czym się różni od cukrzycy?
Co to jest insulinooporność?
Insulinooporność jest to stan obniżonej wrażliwości tkanek obwodowych na działanie insuliny (hormonu wytwarzanego przez trzustkę, który odpowiada m.in. za regulowanie stężenia glukozy). Komórki naszego organizmu po prostu przestają rozpoznawać obecność insuliny,
co prowadzi do produkowania coraz to większej jej ilości (hiperinsulinemia). Nieleczona właściwie insulinooporność może doprowadzić do rozwoju cukrzycy typu II.
Wrażliwość komórek na insulinę zależy:
– w aż 50% od naszych genów – każdy z nas ma swoją własną odpowiedź glikemiczną zależną min. od stanu mikrobiomu jelitowego, dlatego warto zadbać również o jelita.
– w 25% od aktywności fizycznej
– w 25% od stopnia i rodzaju otyłości (szczególnie otyłość brzuszna)
UWAGA! Insulinooporność może także dotyczyć osób z prawidłową masą ciała i prawidłową ilością oraz rozkładem tkanki tłuszczowej.
Do insulinooporności mogą przyczynić się:
– nieprawidłowa dieta (bogata w cukier, tłuszcze trans, a także dieta głodówkowa, czy niedoborowa)
– używki (papierosy, alkohol)
– nadmiar stresu (kortyzol wpływa na wzrost poziomu insuliny)
– nieregularny tryb życia
– zaburzenia snu (niebieskie światło, hałas, nieodpowiednia temperatura pomieszczenia)
– niektóre leki
– smog
– polichlorowane bifenyle – substancje wykorzystywane w przemyśle, a także obecne w glebie
Diagnostyka insulinooporności
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne obecnie zaleca wykonanie testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT). Badanie to polega na podaniu glukozy i ocenie szybkości oraz efektywności regulacji poziomu cukru przez insulinę. Oprócz krzywej cukrowej warto również wykonać krzywą insulinową. Diagnostykę można zacząć od wykonania badania poziomu glukozy
i insuliny na czczo. Normy funkcjonalne dla glukozy i insuliny na czczo to: glukoza do 4,5 mmol/l (80-85mg/dl), a insulina poniżej 10 IU (j.m.). Z wyniku glukozy i insuliny można wyliczyć tzw. współczynnik HOMA-IR. Jest to model matematyczny pozwalający na ocenę proporcji pomiędzy wydzielaną insuliną w odpowiedzi na stężenie glukozy. Na podstawie uzyskanego wyniku można stwierdzić czy wrażliwość komórek na insulinę jest prawidłowa.
Wartość > 2 zazwyczaj świadczy o insulinooporności. Według niektórych doniesień wynik powyżej 1 może świadczyć o tendencji do rozwoju tego typu zaburzeń.
Inuslinooporność, a cukrzyca
Cukrzyca jest to grupa zaburzeń metabolicznych, które charakteryzują się hiperglikemią, będącą wynikiem niedoboru insuliny. Przewlekła hiperglikemia prowadzi uszkodzenia, zaburzenia czynności i niewydolności różnych narządów – w szczególności: oczu, nerek, serca, naczyń krwionośnych i nerwów. Insulinooporność czasami jest określana jako stan przedcukrzycowy, należy jednak pamiętać, że cukrzyca jest jednak niezależną jednostką chorobową.
Dieta w insulinooporności
Dieta przede wszystkim powinna być przeciwzapalna, sprawdzi się tutaj np. dieta śródziemnomorska. Ważną kwestią jest również indeks glikemiczny i ładunek glikemiczny. Należy pamiętać o tym, że każda osoba może mieć inny poziom glukozy i insuliny we krwi po
po zjedzeniu tego samego posiłku, warto więc obserwować swój organizm.
Indeks glikemiczny jest to parametr, który pokazuje jak szybko po spożyciu różnych produktów następuje wzrost stężenia glukozy we krwi.
Podział:
– niski IG: 0-55
– średni IG: 55-69
– wysoki IG: >70
Od czego zależy IG?
– od stopnia dojrzałości np. dojrzały banan ma wyższy indeks glikemiczny niż taki „zielony”
– ilości i formy skrobi zawartej w produkcie
– metody obróbki kulinarnej – produkty rozgotowane i rozdrobnione mają wyższy IG
– zawartości innych składników, które mogą spowalniać działanie enzymów trawiennych np. tłuszcze, białka, pektyny, kwas fitynowy
W insulinooporności zalecane jest dieta o niskim i średnim IG, co może przynieść takie korzyści zdrowotne jak:
– obniżenie wartości HOMA-IR
– obniżenie stężenia insuliny na czczo
– spadek masy ciała
– obniżenie stężenia trójglicerydów
– zmniejszenie ryzyka wystąpienia cukrzycy typu II
Ładunek glikemiczny to wartość liczbowa uwzględniająca ilość węglowodanów w produkcie. Wskaźnik ten bierze pod uwagę ilość, a także jakość węglowodanów.
Podział:
– niski ŁG: 0-10
– średni ŁG: 11-19
– wysoki ŁG: >20
Insulinooporność, a inne zaburzenia hormonalne
Insulinooporność i PCOS często idą ze sobą w parze, dzieje się tak dlatego, że wzrost poziomu insuliny może oddziaływać na metabolizm i produkcję androgenów w komórkach jajników
i nadnerczy. Nadmierne wydzielanie androgenów, czyli tzw. hiperandrogenizm będzie objawiał się hirsutyzmem (nadmiernym owłosieniem typu męskiego), trądzikiem, łysieniem androgenowym, co z kolei może pogorszyć jakość życia i przyczynić się do zaburzeń psychicznych. Obserwuje się, że kobiety z PCOS częściej chorują również na niedoczynność tarczycy. Niektóre zaburzenia w przebiegu obu schorzeń są podobne i dotyczą głównie odchyleń w obrębie gospodarki lipidowej oraz problemów z owulacją.
Bibliografia:
Makarowska M., Musiałowska D.: Dieta w insulinooporności. JK Wydawnictwo sp. z o.o. sp.k., Łódź 2021.
https://journals.viamedica.pl/arterial_hypertension/article/viewFile/12925/10703
artykuł powstał we współpracy z Gabriela Polowiec